Art. 991 Kodeks Cywilny – Zachowek

Arkadiusz Słupek

Prawnik z wieloletnim doświadczeniem. Specjalizuje się w prawie spadkowym oraz prawie własności. Zajmuje się sprawami z tematyki prawa karnego oraz doradztwem obsługi prawnej firm. Oferuje doradztwo w języku angielskim, mając na uwadze klientów obcojęzycznych.

Twój najbliższy pozostawił po sobie testament, jednak nie zawarł Cię w nim jako swojego spadkobiercę? Albo pozostawił Ci w spadku znacznie mniejszą cześć majątku w porównaniu do innych spadkobierców? Co robić w takiej sytuacji? W tej sytuacji z pomocą przychodzi instytucja zachowku. Czym jest zachowek, komu przysługuje zachowek i jak go uzyskać, tego dowiesz się z tego artykułu. Zostań z nami i przeczytaj do końca, a tematyka zachowku nie będzie Ci obca.

Zachowek – Czym jest?

Zachowek, a tak dokładnie wskazując to pozew o zapłatę zachowku to narzędzie gwarantujące najbliższym spadkodawcy, którzy zostali pominięci w testamencie lub otrzymali spadek w częściach nierównych w stosunku do innych spadkobierców uzyskanie kwoty pieniężnej pokrywającej spadek.

Pamiętaj! O zachowek mogą się starać jedynie najbliżsi zmarłego.

Zachowek

Kto może ubiegać się o zachowek?

Jak już wspomnieliśmy o zachowek, mogą się ubiegać jedynie najbliżsi spadkodawcy. Uprawnionymi do zachowku są więc:

  • Zstępni
  • Małżonkowie
  • Rodzice spadkodawcy

Zstępni to jedna z grup osób, które mogą ubiegać się o zachowek. Zstępni, to osoby, które w odniesieniu do spadkodawcy znajdowały się z nim w linii prostej, czyli np. dzieci czy wnuki. Kolejną grupą wymienionych uprawnionych do zachowku są małżonkowie. Należy pamiętać, że jeżeli jeden z małżonków chce dochodzić swoich praw w przedmiocie zachowku po swoim małżonku, w czasie śmierci spadkodawcy (małżonka) ich małżeńsko musi wciąż trwać. Po drugie nie mogą oni być w czasie rozwodu, czy separacji. W przeciwnym wypadku staranie się o zachowek jest niemożliwe. W przypadku, gdy starającymi o zachowek są rodzice spadkodawcy na względzie musisz mieć, iż mogą oni wnosić o zachowek tylko wtedy, gdy:

  • spadkodawca nie pozostawił po sobie zstępnych
  • dziedziczyli by oni na podstawie ustawy równo z małżonkiem, czy rodzeństwem spadkodawcy.

Komu nie należy się zachowek?

Przeczytałeś powyższy akapit i okazuje się, że możesz żądać zachowku. Już rozmyślasz nad tym, jak sporządzić pozew o zapłatę zachowku i ile należy Ci się z tytułu zachowku? Chwila, chwila nie tak szybko. Zapoznaj się jeszcze z przesłankami, które uniemożliwiają staranie się o zachowek. Jeśli jesteś najbliższą osobą dla spadkodawcy, a wystąpi jedna z negatywnych przesłanek możliwości ubiegania się o zachowek, wówczas otrzymanie zachowku będzie niemożliwe.

Nie uzyskają więc zachowku osoby, które:

  • zostały wydziedziczone przez spadkodawcę,
  • zrzekły się dziedziczenia po zmarłym spadkodawcy,
  • odrzuciły spadek
  • są niegodne dziedziczenia.

Któraś z przesłanek dotyczy Twojej osoby? Jeśli tak, to zapewne straciłeś prawo do ubiegania się o zachowek. Oczywiście, można podważyć testament, w którym np. zostałeś wydziedziczony, ale to temat już na kolejny artykuł. Zobacz też sprawy spadkowe, prowadzone przez naszą kancelarię.

Powracając do rozważań o zachowku. Jeżeli jednak jesteś pewny, iż możesz ubiegać się o zachowek, na pewno interesuje Cię kwestia wysokości świadczenia pieniężnego z tytułu zachowku. Ile zatem wynosi zachowek? Przeczytaj artykuł do końca, a dowiesz się o jaką kwotę pieniężną możesz się starać i co wpływa na wysokość zachowku. 

Jaka jest wysokość zachowku?

Wysokość zachowku uzależniona jest od tego, kto stara się o dany zachowek. Zgodnie z Kodeksem Cywilnym osoby, które są małoletnie, trwale niezdolne do pracy lub są w stosunku do spadkodawcy zstępnymi, mogą starać się o zachowek w wysokości 2/3 wartości udziału spadkowego. W pozostałych przypadkach jest to ½ wartości udziału spadkowego.

Udział spadkowy dotyczy wyłącznie sytuacji, kiedy spadkodawca nie pozostawił po sobie testamentu. Chodzi tutaj o tzw. dziedziczenie ustawowe. Dziedziczenie ustawowe to podział majątku, obowiązków majątkowych, a także praw majątkowych na podstawie przepisów prawa pomiędzy spadkobierców. Przepisy prawa ustalają dla kogo i w jakich częściach majątek po zmarłym dziedziczą jego bliscy.

Zanim więc przystąpimy do obliczania zachowku, musimy w pierwszej kolejności określić udział spadkowy osoby uprawnionej do zachowek.

Kto jest zobowiązany do zapłaty zachowku?

Po otwarciu testamentu nabywa się zarówno prawo do zachowku, jak i obowiązek zapłaty zachowku osobą, które zostały pominięte w testamencie, a spadek im się należy ze względu na łączące ich więzi rodzinne ze zmarłym spadkodawcą.

Zobowiązanymi do zapłaty lub uzupełnienia zachowku są:

  • spadkobiercy, którzy otrzymali spadek mający być przedmiotem zachowku
  • zapisobiorcy windykacyjni
  • obdarowani przez spadkodawcę w drodze darowizny.

Oznacza to, iż w pierwszej kolejności za spadek odpowiadają spadkobiercy, w następnej kolejności zapisobiorcy windykacyjni, a gdy i ta grupa zobowiązanych do zapłaty zachowku nie jest wstanie dokonać tej zapłaty, odpowiedzialność przechodzi na osoby, które za życia spadkodawcy otrzymały od niego darowiznę.  

Jak uzyskać zachowek- krok po kroku

 Uzyskanie zachowku następuje poprzez przeprowadzone postępowanie sądowe, którego zaczątkiem jest złożenie pozwu o zachowek.

W treści pozwu o zachowek powinieneś wskazać:

  • dane powoda, czyli osoby wnoszącej pozew o zachowek
  • dane pozwanego, czyli osoby, od której żądasz zapłaty zachowku
  • wartość przedmiotu sporu, czyli wyliczoną wartość zachowku
  • uzasadnienie (Czyli wykazanie, iż jesteś osobą uprawioną do dziedziczenia spadku, a także zawarcie wyczerpującej odpowiedzi, na pytanie, dlaczego żądasz zapłaty zachowku od danej osoby. Musisz też uzasadnić wysokość zachowku, dlaczego starasz się o taką kwotę, a nie inną i jak dokonałeś jej obliczenia)
  • własnoręczny podpis.

Do pozwu o zachowek należy również dołączyć takie dokumenty jak:

  • akt stanu cywilnego powoda (akt urodzenia lub małżeństwa)
  • postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia
  • wypis z księgi wieczystej (jeżeli spadek dotyczy nieruchomości)

Po sporządzeniu dokumentu pozew o zachowek musisz złożyć do sądu właściwego ze względu na ostatnie miejsce pobytu spadkodawcy. Istnieją też przypadki, kiedy nie można ustalić takowego miejsca w Polsce, wówczas pozew o zapłatę zachowku będziesz musiał/a wnieść do sądu, w którego obrębie znajduje się cały majątek lub jego część.

Zastanawiasz się zapewne, który sąd będzie właściwy do złożenia takiego pozwu. Sąd Rejonowy, czy może Sąd Okręgowy? Pozew o zapłatę zachowku można wnieść zarówno do Sądu Rejonowego, jak i Sądu Okręgowego. Miej na uwadze jednak, że jeżeli roszczona przez Ciebie wartość pieniężna jest niższa od kwoty 75 tys. to pozew o zachowek powinieneś/powinnaś złożyć do Sądu Rejonowego, a gdy kwota ta jest wyższa niż 75 tys. pozew o zachowek powinieneś/powinnaś wnieść do Sądu Okręgowego.

Zachowek, a darowizna

Darowiznę, którą spadkobierca otrzymał od spadkobiercy za jego życia, dolicza się do wartości spadkowej, czyli wartości wszystkich aktywów spadkowych, nie biorąc pod uwagę długów. Po doliczeniu darowizny do czystej wartości spadku otrzymujesz tzw. substrat zachowku.

Jeśli więc zostałeś pominięty w testamencie, bo otrzymałeś od zmarłego za jego życia darowiznę, a wartość tej darowizny była mniejsza niż wartość przypadającej Ci części spadku, jaki przypadałby Ci na podstawie ustawy, możesz starać się od pozostałych spadkobierców o uzupełnienie zachowku.

Z drugiej zaś strony, jeśli darowizny, które otrzymałeś od zmarłego spadkodawcy, wyczerpały majątek, spadek spadkodawcy, jesteś zobowiązany do zapłaty zachowku pozostałym spadkobiercom.

Zachowek, a zapis windykacyjny

Musisz pamiętać, iż przy obliczaniu zachowku, bierze się pod uwagę zarówno darowizny otrzymane przez spadkodawcę, jak i zapisy windykacyjne dokonane w ostatnim oświadczeniu woli. Nie podlegają zaś tej regule zapisy zwykłe, czy polecenia.

Przedawnienie zachowku

Pamiętaj! Roszczenie o zachowek ulega przedawnieniu. Oznacza to, że jeżeli chcesz ubiegać się o zachowek, musisz tego dokonać w przeciągu 5 lat od dnia otwarcia testamentu lub otwarcia i ogłoszenia testamentu.

Jeśli już teraz masz jakieś pytania odnośnie zachowku lub potrzebujesz profesjonalnej porady prawnej, skontaktuj się z naszą kancelarią. Udzielimy Ci wyczerpujących odpowiedzi na każde Twoje pytanie.

Arkadiusz Słupek

Prawnik z wieloletnim doświadczeniem. Specjalizuje się w prawie spadkowym oraz prawie własności. Zajmuje się sprawami z tematyki prawa karnego oraz doradztwem obsługi prawnej firm. Oferuje doradztwo w języku angielskim, mając na uwadze klientów obcojęzycznych.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *